Sitarstwo to rzemiosło polegające na wytwarzaniu sit, czyli prostych urządzeń służących do oddzielania od siebie mniejszych elementów od większych w procesie przesiewania. Sit używano głównie w gospodarstwach domowych oraz w młynach. Sita pozwalały oczyścić ziarna zbóż od plew, przesiać mękę i oczyścić ją z wszelkich zanieczyszczeń.
Zależnie od przeznaczenia wykonywano sita różnej wielkości i grubości oczek. Sita wytwarzano głównie zimą, latem ruszano „w świat” sprzedając sita na różnego rodzaju jarmarkach oraz targach. W czasie niemalże półrocznej nieobecności mężczyzn, to kobiety pełniły ważne publiczne funkcje oraz strzegły miasta. Osoba trudniąca się sitarstwem nazywana była sitarzem (występowały lokalne odmiany jak siciarz lub sitnik). Siatkę najczęściej wykonywano z końskiego włosia, obręcz zaś z drewna sosny.
Sitarz w drodze na handel (fot. www.bilgoraj.pl)
Jednym z głównych ośrodków sitarstwa w dawnej Polsce był Biłgoraj – miasteczko w południowo-wschodniej Polsce na granicy Roztocza. W Biłgoraju znajduje się skansen „Zagroda Sitarska”. Zagroda zachowana jest in situ i jest filią Muzeum Ziemi Biłgorajskiej. Jest to zespół drewnianych zabudowań tworzący zwartą całość, będący przykładem typowej XIX-wiecznej zabudowy Biłgoraja. „Zagroda Sitarska” znajduje się w samym centrum miasta. W jej skład wchodzą:
- typowa biłgorajska brama i furtka;
- dom mieszkalny należący do sitarza Andrzeja Grabińskiego, w którym znajduje się ekspozycja wnętrz mieszkalnych z wyposażeniem z przełomu XIX i XX wieku oraz pracownia sitarska;
- drewutnia, gdzie prezentowany jest wyrób łubów do oprawiania siatek, przetaki i tzw. „racze”, narzędzia łubiarza, drewno opałowe, lamus.
- zielnik;
- dwukomorowy spichlerz, w którym prezentowane są naczynia zasobowe do przechowywania zbóż oraz urządzenia do obróbki ziarna i płodów rolnych;
- wozownia;
- obora, w której znajduje się ekspozycja rzemiosł ludowych związanych z obróbką drewna (bednarstwo, kołodziejstwo, wyrób gontów, warsztat stolarza) oraz stajnia, gdzie prezentowana jest ekspozycja garncarska;
- na podwórku eksponowany jest zrekonstruowany drewniany kierat oraz ule kłodowe.
Zagroda Sitarska ( fot. www.muzeumbilgoraj.pl)
Zagroda Sitarska ( fot. www.muzeumbilgoraj.pl)
Zagroda Sitarska ( fot. www.muzeumbilgoraj.pl)
Biłgoraj to dobra baza wypadowa na Roztocze i Puszczę Solską. Podczas zwiedzania tych terenów warto zaglądnąć do biłgorajskiej „Zagrody Sitarskiej”. W Biłgoraju znajduje się także Jedyny w Polsce i na świecie pomnik sitarza.
Pomnik Sitarza w Biłgoraju (fot. polskierekordy.pl)
Źródło zdjęcia głównego: laliny.mazowsze.pl/index.php?adres=prz-zb.htm
